خوانش ناتورالیستی رمان «بین القصرین» اثر نجیب محفوظ

طبیعت­گرایی (ناتورالیسم) به عنوان یک مکتب فلسفی به طور خاص در قرن هجدهم میلادی، وارد عرصة نقد ادبی شدوپیوند بسیار نزدیکی با رئالیسم دارد. ناتورالیست­ها با حذف جنبه­های ماورائی از زندگی انسان، او را موجودی متأثر از محیط و وراثت دانستند و بر این اساس، زندگی و خلقیات او را تفسیر کردند. نجیب محفوظ در آثار ماندگار خود وقایع اجتماعی و سیاسی مصر را ثبت کرده است که بیشتر پژوهش­ها از نگاه رئالیستی به آن نظر داشته­اند. پژوهش پیش­رو خوانشی نو و ناتورالیستی از اولین رمان مجموعة سه­گانة نجیب محفوظ؛ بین القصرین، است و با روش تحلیلی-توصیفی به این مسئله پرداخته تا مؤلفه­های ناتورالیستی موجود در رمان را تبیین کند و تفاوت ناتورالیست محفوظ را با نسخة غربی آن نشان دهد. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که تقریباً تمامی مؤلفه­های این مکتب همچون تأثیر محیط، وراثت، خون و مزاج بر زندگی انسان­ها و... بر این رمان قابل تطبیق است؛ به گونه­ای که با جرأت می­توان آن را در شمار معدود آثار ناتورالیستی ادبیات عربی قرار داد. اما نکتة مهم در این­باره، گرایش­های سنتی و شرقی حاکم بر رمان است که باعث شده ناتورالیست نجیبمحفوظ در نگاه به مقدسات و مسائل ماورائی با ناتورالیست­های غربی متفاوت باشد. علاوه بر وجود مؤلفه­ها و درون­مایه­های ناتورالیستی، این رمان در فرم و ساختار همچون کشدار­بودن، توصیف دقیق جزئیات و صحنه­ها و پایان غم­انگیز داستان نیز ویژگی­های رمان ناتورالیستی را داراست.